Hoe kom je er uit?

Je kunt ontsnappen uit de gevangenis waar je door narcistische mishandeling toe veroordeeld wordt. Er is een weg naar buiten, terug naar jezelf en de wereld. Maar in mijn ervaring luistert het nauw. Daarom ga ik later in op de vele misverstanden die er over narcisme en aanverwante pathologie als psychopathie bestaat.

Welke stappen kun je maken om los te komen uit de greep van narcistische mishandeling?

  1. Leg de verantwoordelijkheid terug waar die altijd al hoorde

    Erken met wie je te maken hebt en neem rigoureus afstand! In veel bronnen wordt No Contact aanbevolen, maar soms is het niet zo simpel. In sommige gevallen zul je toch een bepaalde relatie moeten onderhouden, bijvoorbeeld  als jullie samen kinderen hebben of als het om een familielid gaat waarmee je contact wil houden. Neem dan toch zoveel mogelijk afstand. Dat gaat vanzelf gebeuren als je de volgende stappen volgt, maar eerst moet het besef landen dat je met een narcist te maken had (hebt), en dat dat diepe sporen heeft nagelaten. Heling kost tijd. Hoe langer de relatie geduurd heeft, des te moeilijker het proces. Maar er is licht aan het eind van de tunnel.

  2. Informeer je zelf

    Als je zeker weet dat het om een persoonlijkheidsstoornis gaat, lees dan zoveel mogelijk. Er is goede informatie te vinden. Je zult zelf merken welke inzichten resoneren met je gevoel. Toen ik ging lezen over narcisme, vooral op blogs van ervaringsdeskundigen, vond ik zo veel gedrag terug dat exact zo tegen mij was ingezet. Eindelijk kreeg ik houvast. Weten dat je niet de enige bent is enorm heilzaam.

  3. Leer jezelf weer te vertrouwen

    De kern van deze mishandeling is dat jou het gevoel wordt gegeven dat je gek bent. Iemand die zichzelf niet meer vertrouwt, is een gewillige prooi. Je bent van je eigen waarneming afgehaald, want het was niet zo, je beeldde je maar wat in, etc. Veel slachtoffers hebben geen enkel vertrouwen meer in wat ze voelen of denken. Alles wat je inbrengt, werd immers omgedraaid. Het is nu zaak dat je jezelf weer voorop gaat stellen. Wie ben je, wat wil je, wat voel je? Probeer jezelf als het ware te (her)ontdekken: van welke muziek houd je het meest, van welk eten, van welke film? Probeer te bewegen, omdat je daardoor letterlijk weer in je eigen kracht komt. En neem vooral alles wat je ervaart serieus. Onderzoek het, zonder oordeel. Je hoeft geen censuur meer toe te passen, je laat je niet meer tegen jezelf uitspelen.

  4. Zoek een goede therapeut

    Omdat je te maken hebt gehad met ernstige mishandeling, raad ik je aan hier professionele hulp bij te zoeken. Deze therapeut moet in ieder geval kennis hebben van trauma en de gevolgen van psychische mishandeling. Het allerbelangrijkste is dat de therapeut de verantwoordelijkheid legt waar deze hoort; namelijk bij de dader. Dit is in de context van narcistische mishandeling heel belangrijk, juist omdat je het altijd bij jezelf en jouw houding moest zoeken. Elke hulpverlener kan zeggen verstand te hebben van narcisme, maar of dat echt zo is moet o.a. blijken uit zijn of haar reactie op jouw verhaal. Mijn advies: als de therapeut met een van de zes misverstanden aan komt zetten tijdens de therapie, dan moet je je afvragen of je op de goede plek zit. Het moet niet zo zijn dat jij de therapeut moet opleiden over narcistische mishandeling, in plaats van omgekeerd.

  5. Zorg voor een klein netwerk van mensen die je steunen

    Er zijn niet veel mensen die weten hoe beschadigd je kan raken door narcistische mishandeling. Helaas kan dit onbegrip reacties opleveren die je nog verder in de duisternis brengen. Wees daarom voorzichtig naar wie je toe gaat, want niet alle mensen om je heen – omstanders – zullen je kunnen of willen begrijpen.  Het komt vaak voor dat omstanders zich op glad ijs begeven, door te suggereren dat zij er Beter mee zouden omgaan. Vanuit een misplaatste superioriteit wordt dan gesuggereerd dat zij meer begrip hadden gehad, niet zo boos zouden zijn op de dader (want die kan er toch niets aan doen). Ik heb zelf erg onder dit soort reacties geleden. Weet dat je niet de enige bent; veel slachtoffers vertellen hoe vaak ze veroordeeld werden. Wat je zoekt is begrip, en wat je krijgt is afwijzing. Realiseer je dat dergelijke omstanders het niet kennen, of niet willen kennen, en bedenk op tijd dit is niet de juiste persoon om steun bij te zoeken. Er zijn mensen die je wel kunnen steunen, door dat ze het zelf ervaren hebben of zich toch open kunnen stellen voor jouw ervaring. Zeker voor moeilijke momenten is het heel belangrijk zo iemand in de buurt te hebben, die je kan bellen of even kan zien.

  6. Neem alles wat je ervaart serieus, vooral je boosheid

    Narcistische mishandeling heeft je volledig van jezelf afgehaald, en jezelf terugkrijgen doe je door te ervaren. Dit gaat nog niet zo makkelijk, omdat je zo lang hebt gehoord dat het Overdreven was wat je voelde, dat je geen Recht had op die gevoelens, of weer zo met Jezelf bezig was. Bedenk dat volgens de narcist de enige die aandacht en gevoelens waard is, de narcist zelf is.

    Ik zat met veel boosheid. Veel spiritueel getinte therapieën of boeken vertelden mij dat het voelen van die woede mij niet zou helen, dat ik dan enkel in de weerstand zat. In de context van narcistische mishandeling is het mogen ervaren van boosheid juist essentieel. Je hebt je nooit mogen verzetten, er werd sluipend maar systematisch over je grenzen gegaan, natuurlijk word je daar razend van. Veel slachtoffers hebben hun woede zo lang moeten onderdrukken, dat deze zich naar binnen keert en zich omzet in apathie en suïcidale gedachtes. Juist in het ervaren van je grenzen zit je gevoel van waardigheid. Vindt een therapeut die dat begrijpt, die je weer in contact brengt met jezelf. Onder die woede zit namelijk de enorme pijn, is mijn ervaring. Toen ik eindelijk een gespecialiseerde therapeut vond die geschokt al mijn ervaringen had aangehoord en mijn woede begreep, bleek die fase helemaal niet zo lang te duren. Nu die boosheid er gewoon mocht zijn, kwam ik al snel in de laag eronder: de pijn en rouw over wat me was aangedaan.

  7. Ervaar het leven buiten het land van de duisternis

    Binnen de langdurige invloedssfeer van narcistische mensen kom je vroeg of laat in een existentiële crisis terecht, omdat je zo wordt uitgedaagd in je geloof in de wereld en de mensheid, dat je het op een gegeven moment echt niet meer weet. Je redding is het ervaren van de realiteit en hoe de wereld bedoeld is te zijn. Het is mijn overtuiging dat je – zeker om uit de narcistische invloed te komen – de normale kaders als het ware weer aangeleerd moet krijgen. Met normale kaders bedoel ik: het normale leven. De realiteit is genezend. Andere mensen die in de realiteit staan zijn genezend.

Ik ga in mijn boeken nog veel uitgebreider in op wat je doen kunt om te helen.

« eenmaal ontsnapt, verzamel de brokstukken gevaarlijke misverstanden over narcisme »

261 gedachten aan “Hoe kom je er uit?”

  1. Beste Iris,
    Heb van de week je boek ontvangen, ben er erg blij mee.
    Zo professioneel en helder zoals je alles heb beschreven, het is allemaal van toepassing op de situatie binnen mijn familie.
    Ik heb me mijn hele leven al afgevraagd waarom ik de buitenstaander ben en overal de schuld van krijg terwijl ik in mijn ogen alles zo goed mogelijk wil doen.
    Al 40 jaar ben ik op zoek naar een manier om hier mee om te gaan en heb dit vooral (ook met psychologen) bekeken vanuit mijn rol in het geheel, wat me nooit iets heeft opgeleverd en ik begrijp nu ook waarom.
    Je boek maakt hun gedrag inzichtelijk en geeft me eindelijk rust en daarvoor ben ik je bijzonder dankbaar.
    Groetjes,
    Mooia

  2. Hoi Mooia, Iris en anderen,
    Mooia, ik zit in dezelfde positie als jij in mijn familie (net als Iris geloof ik) ben ik het zwarte schaap en heb ik hetzelfde meegemaakt in de hulpverlening.Ik wil Iris ook hartelijk bedanken voor het goede boek, waar haal je de energie nog vandaan het te schrijven en zoveel te doen als je zoveel meegemaakt heb als jij.
    Ook Lotte wil ik hartelijk bedanken, ook je reactie bij een ander item heb ik uitgeprint omdat ik erg aan mezelf twijfel en jij schreef daar iets dat je je keihard op moet stellen en het contact – indien mogelijk – verbreken. Ik lees vaak dingen op internet of in boeken omdat ik sterker wil worden. Heb nu net het boek van Jan Storms binnen.
    Ik hoop niet dat het stom is wat ik hier schrijf maar ik ben nog steeds bang voor mijn moeder, heb nog nooit zo’n grote stap gezet als nu van een paar maanden geen contact (contact minimaal houden) en vorige week moest ik naar haar toe omdat er iets aan de hand was en toen – en in de dagen/ruzies erna – trok ze inderdaad haar hele trucendoos open van manipulatie en vernedering.. Toen ben ik heel kwaad geworden en heb mijn grenzen gesteld maar nu ben ik bang dat – als ze haar “gif” weer kwijt moet – ze me toch gaat bellen en een nieuw “offensief” begint om me terug in mijn oude positie te krijgen. Als ze zou gaan bellen vind ik het waarschijnlijk moeilijk de telefoon te laten gaan omdat ik het zielig voor haar vind/me verantwoordelijk voel etc. Dus eigenlijk voel ik me nog steeds niet veilig omdat ik mijn grenzen misschien niet durf te handhaven als ze weer begint. Wel hoop ik sterker te worden door de assertiviteits training die ik vanaf 8 oktober ga volgen etc.
    Ook ben ik bang dat ze me zwart maakt maar misschien doet ze dat nu al en – als ik bijv. over een paar maanden zou gaan – ze me weer pijn doet met iets subtiel vreselijks of zo. Toch ben ik vaak ook zo kwaad dat het me kracht geeft en dat ik dan bries tegen kennissen dat ik anders helemaal niet meer kom bij haar.
    Ik vind het allemaal heel eng en moeilijk en hoop op reacties,
    Alvast bedankt en sterkte allemaal,
    groetjes
    Caroline

  3. Hallo allemaal.
    Na het lezen van de pagina ben ik er van overtuigt dat mijn man ook een narcist is . We zijn nu 27 jaar samen maar de laatste 8 jaar zijn echt een hel .we hebben 3 kids samen . Daarbij heb ik 2 ziektes crohn en het p.a.p.a syndroom. De laatste tijd ben ik veel ziek en zit constant aan de prednison , ik krijg dan ook constant te horen hoe moeilijk dat is voor hem en de kinderen. Ik heb op dit moment totaal geen energie meer, ben futloos , geen honger en kan echt nergens meer van genieten .
    Sinds 9 maanden ben ik eraan aan het denken om te gaan scheiden, maar door mijn oververmoeidheid heb ik er eigenlijk de fut niet voor. Dat zou ook betekenen dat ik mijn 3 kinderen bij hem zou moeten laten tot ik mijn gezondheid weer wat meer onder controlle heb en weer een beetje op de been ben qua energie. Dat schrikt af .
    Ergens hoop ik stiekum dat mijn ziektes me de das om doen . Maandag start ik met therapie en er zal ook pitt verpleging in huis komen . Ik weet echt totaal niet meer wat ik moet doen ….
    Ooit was ik een alfa en kon hem en onze relatie aan en nu ben ik een hopeloos zielige zombie.
    Alle advieze zijn dan ook van harte welkom.
    Groetjes een aan de grond zittende Natascha

    1. Hallo Natascha,
      Bestel inderdaad het boek van Iris want kennis is macht. Misschien heb je iemand die je in vertrouwen kunt nemen. Bereid je voor en ga. Ik hoop van harte dat je nog de kracht en energie kunt vinden om het te doen. Eenmaal eruit kom je weer tot leven. Geen gemakkelijke weg maar wel vrij! Sterkte

  4. Lieve Caroline,
    Ook ik heb eens toegegeven aan mijn twijfel…narcist vader.
    En opnieuw met dezelfde nare ervaringen weer die ellende dat je niet deugt enz. toen heb ik voor de 2e keer alle contact verbroken.
    Mijn advies echt..niet doen. Het gaat bij een narcist niet werken!!!
    Lieve groet Janni

    1. Hoi Janni,
      Nog bedankt voor je reactie, ik houd nu zolang mogelijk afstand, niet alleen van mijn moeder maar ook van mijn zus, die probeerde me op een intimiderende manier tot de orde te roepen en een gesprek met me af te dwingen waarbij zij me dan waarschijnlijk ter verantwoording zou roepen waarom ik niet meer naar mijn moeder ga. Maar dan zou ik haar agressie en shit weer over me heen krijgen en dat heb ik niet verdiend. Daarom heb ik het contact met hen nu tijdelijk gestopt, deze zus blijkt nu ook narcistische trekken te hebben.
      Alleen ik heb heel veel verdriet en onzekerheid omdat ik het zwarte schaap van het gezin ben en van mijn 3 zussen (oudste is overleden) alleen ellende en kritiek over me heen kreeg. Ook van moeder dus. Ik heb altijd mijn best gedaan dat ze van me zouden houden en respecteren maar dat doen ze dus niet. Nu vraag ik (mijn innerlijk kind?) zich steeds af wat ik verkeerd heb gedaan, ik kan het allemaal niet begrijpen. Heb naar hen wel duidelijk mijn grenzen aangegeven maar van binnen voel ik me nog rot en onzeker.
      Hoop dat iemand dat hier bekend voorkomt, ik zit met zoveel “waarom”vragen en vind het moeilijk om van mezelf te houden/respecteren omdat ze mijn eigenwaarde afgenomen hebben.
      Ik hoop op reacties,
      groetjes
      Caroline

  5. Lieve iedereen,
    Ik ben opgevoed door een labiele, onlangs bleek, narcistische moeder. En daar is de ellende begonnen.. “Foute” mannen (egoïstisch/narcistisch), voorwaarlijke vriendschappen, zakenpartners die misbruik maakte etc etc. Het is mij heel helder geworden dat kennis macht is wanneer het gaat om mensen met een persoonlijksstoornis, in dit geval narcisme. Door het vergaren van kennis en het krijgen van (h)erkenning is een grote stap in een gezonde richting gezet. Graag wil ik met jullie delen dat mijn therapeut er voor heeft gekozen, naast trauma behandeling, ook cognitieve therapie in te zetten. Onder het gezag van mijn narcistische moeder heb ik een autonomieprobleem ontwikkeld. Dit houdt in; moeilijk of geen grenzen kunnen stellen, laag zelfbeeld, niet weten wie je bent etc. Ik lees regelmatig verhalen van mensen hier waaruit ik opmaak dat menigeen met hetzelfde probleem kampt.
    Cognitieve therapie kan bijvoorbeeld via huisarts ingezet worden bij Riagg of eerstelijns psycholoog. Dit zijn trajecten die vergoed worden vanuit verzekering of awbz. Ik leer mezelf te accepteren, voor mezelf op te komen, op mezelf te vertrouwen en anderen niet meer over mijn grenzen te laten komen. Precies datgeen waarmee je je wapend tegen narcisten. Ik kon dergelijke informatie nog niet op deze site terug vinden en dacht dat het wellicht voor meerdere mensen zinvolle info zou zijn. In ieder geval heb ik er veel baat bij! Net als alle informatie op deze site.
    Lieve groet,
    Lotte

  6. Lieve allemaal,
    Wat was het fijn om deze dag te starten met lezen dat er mensen zijn die me wel zullen begrijpen. Ik heb op dit moment een relatie van 26,5 jaar achter de rug met een narcistisch type. Ik noem het nu type omdat het nog niet officieel is vastgesteld dat hij narcist is.
    Door jullie verhalen te lezen weet ik wel dat dit waarschijnlijk uit zijn persoonlijkheidstest gaat komen. Samen met mijn twee kinderen, nu 20 en 17 jaar oud, ben ik jarenlang mishandeld door een narcist. Ik kon er de vinger niet op leggen en als ik er over sprak met anderen werd ik veroordeeld en hij geholpen. Hij is een man die iedereen precies geeft wat ze nodig hebben en zijn gezin niet. We krijgen wel materie zodat de buitenwereld goed kan zien hoe goed hij voor ons zorgt. Het is heel slecht duidelijj te maken wat er ontbreekt voor ons zonder ondankbaar over te komen. Ik ontving dus zoveel afwijzing op mijn verhaal dat ik heel labiel ben gaan overkomen. Verder had ik regelmatig lichamelijke klachten…. Raar toch?
    En toch ben ik een slimme en sterke vrouw, anders had ik niet overeind kunnen blijven. Ik heb kans gezien om te knokken voor wat ik wilde bereiken en wist zijn buien hier en daar te omzeilen. Wat mij geholpen heeft is een opleiding NLP. Het heeft me opnieuw leren communiceren. Bevestigt dat ik normale gedachtes had over hoe je met anderen om hoort te gaan. Verder heb ik er oude stukken opgeruimd en systemisch inzicht gekregen. Ik wist dus dat ik in een voor mij ongezonde relatie zat. Probeerde er met hem aan te werken en het leek zijn vruchten te gaan afwerpen. Iedereen om ons heen zag dat we gelukkiger waren dan ooit tevoren……… Al voelde ik dat er dingen waren die niet klopten, maar als ik daarover sprak met mensen om ons heen kreeg ik refelmatig te horen dat ik goed moest kijken wat mijn aandeel hierin was. Niemand kon zich voorstellen dat hij binnen ons gezin totaal iemand anders was. Eind augustus is het het kaartenhuis ingestort toen onze zoon ontdekte dat hij pornofotos van zijn stijve piemel had verstuurd aan een andere vrouw. Een vrouw waarmee hij al eerder bezig was geweest om mij pijn te doen. Hij wist het toen zo te draaien dat ik dissocieerde en gewoon door kon met hem. Nu was het me echter tever gegaan omdat deze foto’s door mijn zoon van 17 werden gevonden in de week dat mijn dochter op kamers ging voor haar studie. Ik ben een week lang compleet uit mijn plaat gegaan hierover… Toen werd hij labiel en ging dreigen met zelfdoding. Ondertussen ben ik sinds 2010 bezig met opleidingen en inmiddels mental health counselor. Ik heb er dus vior gekozen om hem mee te nemen naar de huisarts. Gelukkig heeft hij al eerder bij een psycholoog gelopen vanwege deze zelfmoorddreiging, dus kon ik nu zeggen hij heeft er toen niets aan gehad dus ik stel voor dat hij nu eerst een persoonlijkheidstest krijgt en dan de juiste hulpverlening. Doordat ik als counselor wist waar ik het over had is nu dat onderzoekstraject gestart. Er komt dus officiële erkenning voor mij van wat er gespeeld heeft. Echter beseffend dat hij er door zijn stoornis niets aan kon doen begon ik hem half half te vergeven en door zijn tactieken bijna weer in de relatie met hem terug gezogen te worden. Door mijn inzicht in het systemische herhaalpatroon had ik dat gelukkig wel door en ik begon mezelf weer wat terug te trekken. Ik vroeg een paar dagen geleden hardop om een teken wat me er opnieuw op kon wijzen dat ik echt afstand moest nemen van deze man. En dat teken kwam…..
    Een briefje met sieraden die hij aan een andere vrouw had gegeven…. Een vrouw waarmee hij een relatie van een paar maanden had in dezelfde periode als waarin hij de foto’s had verstuurd naar weer een ander. Tegelijk had hij mij laren geloven dat het beter ging tussen ons….
    Ik ben opnieuw stuk, maar nu op positieve manier…. Ik neem mijn rouw over alles, heb gezegd dat scheiden precies dat is wat gaat gebeuren op het moment dat het mij uitkomt.
    Ik heb nu nl nog geen vast inkomen en sta nergens ingeschreven voir een woning. Ik laat dus ons huis niet te koop zetten voor deze zaken geregeld zijn….
    Op naar erkenning en heling en hopelijk een toekomst met echte gezonde liefde….
    Voor een ieder die dit herkent ook heel veel sterkte met jullie proces.
    Ik ga nu het boek bestellen, denk dat het precies is wat ik nu nodig heb om me uiteindelijk werkelijk los te maken van deze verwarring….

  7. Hallo,
    Als eerste wil ik even zeggen, wat een site!
    18 jaar heb ik gestreden om mijn relatie tot een normaal iets te maken. En ik zit er nog in, drie jaar geleden heb ik eindelijk de moed gehad om weg te gaan, mijn huis en haard te verlaten.
    Het was de achtste keer dat ik vertrok tijdens ons huwelijk. De eerste keer dat ik weg wilde was drie maanden nadat we getrouwd waren. Ik voelde altijd een afstand tussen ons en ik kon er niet mee omgaan. Die nacht vertelde ze mij dat ze misbruikt was door haar vader, en dat daar haar gedrag vandaan kwam. Ik voelde mij ontzettend schuldig hierover.
    Vanaf dat moment had het beestje een naam gekregen en deed ik mijn opperste best om rekening met haar te houden. Ik denk dat het daar echt begonnen is.
    Hiervan zegt ze acht jaar later van, dat haar gedrag niet daaraan lag, maar aan mijn gedrag. Nu denk ik wel eens dat ze het verzonnen heeft.
    Maar zoiets verzin je toch niet.
    Ik heb het haar vader nooit kunnen vragen.
    Haar moeder lag in een kliniek, en leed aan gespleten persoonlijkheid. Dus daar was ook geen contact.
    Tijdens ons huwelijk heeft ze drie handtekeningen van mij vervalst, voor nieuwe leningen af te sluiten. Toen ik daar achter kwam was alles op. Ze legde dit uit dat ze mij niet durfde te vertellen dat ze niet rond kwam en bang was dat ik weg zou gaan.
    Ze deed alle financiële dingen bijhouden omdat ik de hele week weg was met de vrachtwagen.
    Nooit een knuffel of een arm om me heen. Heel vaak voelde ik mij alleen.
    Op en tijdens mijn werk voelde ik mij goed, daar werd ik wel gewaardeerd.
    Wat voor mij weer reden was om te denken dat ik thuis toch iets niet goed deed.
    Als ik thuis was ontfermde ik me over de kinderen en deed zoveel mogelijk in het huishouden.
    Mijn zoontje zei een keer tegen mij, helemaal uit het niets, “pappa? Het lijkt wel of mamma jaloers is als jij leuke ddingen met ons doet”.
    Kan zo iemand echt jaloers zijn op haar eigen kinderen? En dat omdat vader leuke dingen doet met de kinderen? Maar mijn zoontje zal dat niet zomaar zeggen.
    Ik kan zo nog wel even doorgaan met vreemde gebeurtenissen.
    Nu sinds een paar weken woont mijn dochter bij ons. Ze heeft ook de neus vol van het gedrag van haar moeder, mijn zoontje krijg ik niet meer mee omdat ze bang is dat ik die ook nog achter houd.
    Terwijl ze mijn dochter de deur heeft gewezen.
    Bij de advocaat liegt ze alles aan elkaar om mij zo slecht mogelijk te maken. Mijn zoontje durft zelfs niet meer te zeggen dat hij wel wil komen.
    Deze vrouw gaat echt over lijken wat mij betreft. Maar ik laat mij er niet meer onder krijgen.
    Als iemand een tip voor mij heeft, altijd welkom.
    Groet René

    1. Aan René,
      Een narcist is absoluut jaloers op de eigen kinderen! Mijn ex wil alle aandacht voor zichzelf en wordt/is jaloers als aandacht, in wat voor een vorm dan ook, naar onze zoon gaat.
      Mijn zoon zit nu in het 2e jaar VWO en doet het tot nu toe goed. Hij haalt goede cijfers. Ook daar is mijn ex jaloers op. Mijn ex vindt zichzelf altijd de beste! En nu gaat onze zoon hem in dat opzicht voorbij …
      Blijf figuurlijk knokken voor je zoontje. Hij heeft iemand nodig, die er voor “hem” is!
      Blijf rustig (zover als dat lukt …) en houdt voet bij stuk. Laat je niet uitlokken.
      Een narcist kan ver gaan, maar uiteindelijk vallen ze echt door de mand.

  8. Ik ben heel blij om te lezen dat zoveel ouders scheiden van hun narcistische partner. Het is zo belangrijk dat kinderen minstens een normale ouder hebben, waar ze veilig zijn en leren hoe de normale wereld in elkaar zit. Ouders die er echt voor hun zijn en die oprecht van hun houden. Ouders die blij zijn voor hun kinderen als het goed met ze gaat en ze stimuleren en kansen geven.
    Ik heb het boek van Iris gelezen en probeer aan zoveel mogelijk informatie over narcisme te komen. Ook al weet ik na alle gelezen informatie wel beter, toegeven aan mezelf dat ik ben opgevoed door een narcistische moeder vind ik erg moeilijk. Mijn vader is helemaal ingezogen in haar wereldje en lijkt alle onzin van haar zelf ook te geloven. Ik heb nog aan niemand durven vertellen wat ik ontdekt heb over de ware aard van mijn moeder. En over mijn vader die in alles met haar meegaat en de situatie nog onveiliger maakt. Niemand zal me geloven denk ik. Ik heb tegen een paar mensen weleens wat opmerkingen gemaakt. Bijvoorbeeld dat alles wat ik zeg tegen me gebruikt kan worden. De reactie daarop was: goh dat is wel heel onveilig! Ik was zo blij die reactie te krijgen! Er werd gewoon naar me geluisterd, het werd niet teruggelegd bij mij en ze zag het precies zoals het was, onveilig.
    Met mijn broertje en zusje kan ik er (nog?) niet op deze manier over praten. Ze praten heel veel goed wat mijn moeder doet en zegt en hebben medelijden met haar. Ze geven haar nog vaak de (ongevraagde) bevestiging en steun die ze wil hebben. Dit probeer ik zo weinig mogelijk meer te doen, al kost dat nog steeds moeite. Het contact ben ik al jaren aan het verminderen. Eerst vond ik dat vooral vervelend voor mijn vader, voelde nog steeds de noodzaak hem tegen mijn moeder te ‘beschermen’. Maar dat kan ik toch niet. Bovendien ziet hij toch niet in wat ze doet. Het is ook niet mijn taak en het kost me veel teveel. Hoe minder ik ze zie hoe beter het met me gaat. Hoe meer ruimte ik ervaar mezelf te leren kennen en accepteren en mijn eigen leven te leiden, plezier te hebben.
    Het afstand nemen vind ik erg moeilijk. Zowel mijn moeder als mijn vader (volgens haar instructies?) oefenen veel druk uit. Bovendien zijn er mijn zusje en broertje nog. Het schuldgevoel wordt minder maar is er nog heel duidelijk. Maar ik ga vooruit!
    Blij dat ik dit hier van me af kan schrijven, dat geeft wat meer lucht. Wie weet ga ik dat wel vaker doen! 😉 Dit is nog maar zo’n klein stukje.
    Wat een opluchting dat deze site bestaat. Ik ben erg benieuwd naar de workshop in december. Het lijkt me heel bijzonder om lotgenoten te ontmoeten.
    Alle vechters en moedige mensen hier op de site veel liefs en sterkte!

  9. Hoi allemaal,
    Het boek van Iris was mijn redding: het gaf me kracht en doorzettingsvermogen om los te komen van mijn narcistische moeder en zus. Wel heb ik toen een paar maanden door moeten bijten door alle aanvallen van angst/woede/verdriet etc. Dit had ik niet voor niets want moeder en zus hebben alle middelen (manipulatie/vernedering/intimidatie etc) ingezet om me terug in mijn “oude rol” te krijgen, wat hen niet meer zal lukken want ik ben nu een stuk veranderd, ook door het volgen van de MIR methode, een alternatieve methode om emotionele en lichamelijke klachten te lijf te gaan.
    Ik volg deze methode nu sinds april dit jaar en heb al veel oude trauma’s/verdriet etc. losgelaten. Bij PTSS/complex trauma (wat ik heb) zou ik wel aanraden dit samen met een begeleider van de MIR methode te doen, op de site te vinden onder: “begeleiding”
    Ik merk dat ik steeds meer “oude troep” loslaat en steeds dichter bij mezelf kom, wat ook een van mijn doelen was: het terugvinden van mijn eigen identiteit, autonoom zijn, zelfvertrouwen ontwikkelen en natuurlijk gelukkig zijn (dat hoop ik uiteindelijk te worden)
    Veel sterkte allemaal,
    groetjes
    Caroline

  10. Met tranen in mijn ogen lees ik dit stukje” Onder die woede zit namelijk de enorme pijn, is mijn ervaring. Toen ik eindelijk een gespecialiseerde therapeut vond die geschokt al mijn ervaringen had aangehoord en mijn woede begreep, bleek die fase helemaal niet zo lang te duren. Nu die boosheid er gewoon mocht zijn, kwam ik al snel in de laag eronder: de pijn en rouw over wat me was aangedaan.”
    Die woede, ik ben gelukkig al een paar maanden van hem af. Na jaren heb ik eindelijk de juiste keuze gemaakt maar wat zat ik de afgelopen maanden toch in een depressie. Ik loop nu bij iemand van de GGZ maar het is die woede. Die sluimert heel voorzichtig op de achtergrond en ik weet dat ik er wat mee moet doen maar niet precies wat. Ik ben weer begonnen met hardlopen om op die manier ermee om te gaan want ik zou anders echt niet weten hoe ik dit aan moet pakken. 8 jaar lang in een narcistische relatie gezeten. Ik kan mezelf wel voor me kop slaan dat ik dit allemaal heb laten gebeuren. Geboorte van mijn zoontje afgelopen maart was mijn redding. Toen ging ik dingen pas eindelijk inzien. Maar wat ben ik door een diep dal gegaan. En nog voel ik me eigen nog niet helemaal optimaal. Angst dat er wat gaat gebeuren in me leven. Onbezorgd is er niet meer bij. Eerder overbezorgd en hoe dom ook maar lijkt net of ik me eigen die angst aanpraat omdat ik denk dat ik alleen op die manier kan overleven. Hoe kom ik hier vanaf? Ik kan niet eens echt meer genieten van mijn kinderen en het leven op zich.
    Gr,
    Bianca

    1. Hoi Bianca,
      Mijn advies zou zijn: zoek een gespecialiseerde coach of therapeut, je kunt de info via deze site opvragen. Zij kunnen zien waar de woede voor staat en je ermee om leren gaan, net als met de andere zaken waar je duidelijk nog mee worstelt. Als je je bij je huidige therapeut prettig voelt en het gevoel hebt dat hij/zij narcistische mishandeling echt begrijpt (en voor de impact er van openstaat), dan zal jouw woede in dit proces ook een plaats krijgen.
      Sterkte!
      Iris

  11. Hallo Bianca,
    ik herken heel goed de angst die je hebt, vooral de angst van wat er nog komen gaat. sinds kort is mijn dochter bij ons komen wonen. Bij haar zijn de ogen ook open gegaan.Mijn ex heeft sindsdien één poging ondernomen om contact te leggen met haar, en zelfs daar werd alles verdraaid en weerlegd.
    Nu heeft ze een kort geding tegen mij aangespannen .
    Vorige week kwam het binnen, en wel 56 pagina’s dik, echter het ging alleen over mij, en geen letter over de kinderen. En daar gaat het wel over, ze wil dat mijn dochter terug komt naar haar.
    Mijn advocaat zegt dat ik mij niet druk hoef te maken en dat de rechter daar wel doorheen prikt. Toch leef ik in angst van wat er daarna nog komen gaat.
    Ik ben nu drie jaar bij haar weg, maar deze vrouw gaat over lijken. Ik heb veel steun van mijn vriendin en ook van mijn dochter, echter de angst houd mij gevangen.
    Vorige week zei ik nog tegen mijn vriendin, “ik ben gewoon bang om ergens van te genieten”. Dus ik herken heel goed wat jij voelt.
    veel sterkte!

  12. Sinds een paar maanden erken en herken ik dat al 34 jaar getrouwd ben met een narcistische man. Ik ben bang voor hem. Om de confrontatie te vermijden en te ontkomen aan zijn woedeuitbarsting wil ik hem een brief schrijven. Een brief waarin ik hem wil uitleggen dat ik psychisch beschadigd ben door hem. Door alles wat er in de afgelopen 34 jaar is gebeurd. Ik krijg dit verbaal namelijk nooit voor elkaar. Bovendien ben ik bang dat hij zichzelf iets aandoet … En bang zijn is een slechte raadgever..Ik heb vanmiddag ook het boek besteld en binnenkort krijg ik hulp.

    1. Hoi Anne-roos,
      Als je wilt, wacht even met die brief die je wil schrijven tot je mijn boek gelezen hebt. Zeker omdat je bang voor hem bent, is het van belang om strategisch te handelen. Als je mijn boek in handen hebt begrijp je vanzelf wat ik bedoel. Heel veel sterkte, ik heb respect voor je!
      Iris

  13. Sjemig…..ik heb net een relatie uit na 13 mnd…das niet lang zou je zeggen…maar wat kan er veel gebeuren in 13 mnd en wat kan iemand je mentaal breken….ik herken mezelf niet meer…maar herken nu dankzij deze site heel veel terug….hij heeft me zo hatelijk behandeld…zelfs nu walst hij over mijn gevoelens heen en nog voel ik veel voor hem en heb ik veel verdriet…onmacht…frustratie dat hij zo hard is….hoe kan bij iemand het houden van zomaar verdwijnen..was ik dan zo weinig waard….tis net 1,5 week geleden….hij appt nu al met andere vrouwen….het sloopt me….ik werd gedurende de relatie steeds onzekerder, rustiger…liep constant met de ziel onder de armen…had idd nergens meer puf voor..liep ook veel te piekeren…ik snap nu waarom…..heb maandag afspraak met de huisarts…ik ga dit meteen goed aanpakken…ook voor mijn klein mannetje van 6 jaar die helaas af en toe meegemaakt heeft hoe lelijk deze man tegen me kon doen….
    Iedereen sterkte.
    Liefst natascha

  14. Gister per toeval, ik was op zoek naar iets anders, deze site gevonden. Gretig alles in me opgenomen en meteen een link naar mijn therapeute (cluster trauma) gestuurd. Deze therapeute gaf ik ook het boek; ‘Destructieve relaties op de schop’. Mijn advocaat die me tot op heden zeer goed begeleidt in kader van een boedelscheiding van internationale leest zal ik het boek ook geven én naar de site hier verwijzen.
    Dit omdat ik belangrijk vind dat het bestaan en de aard van zulke relaties en de gevolgen van het slachtoffer alom bekendheid krijgen. Gisterochtend had ik mijn wekelijkse therapie sessie, ik word behandeld voor PTSS. Nadat er weer iets is voorgevallen afgelopen zaterdag en ik de wanhoop nabij was zei ik tegen mijn therapeute dat het schandalig was; ik het slachtoffer word als dader gezien en de dader gaat vrij uit en krijgt hierdoor de gelegenheid om te blijven manipuleren. Het voorval heeft dus te maken met een aanval, een herhaaldelijke aanval op mij.
    De wanhoop nabij omdat ik maar niet vrij lijk te komen van mijn pijniger. Ik wil verder geen details geven maar wel zeggen dat ik veel herken op de site én in de reacties.
    Dit alles dient veel meer bekendheid te krijgen zodat dit soort mensen geen vrij spel hebben en de slachtoffers niet in de greep van dit soort mensen moeten blijven. Moeten blijven omdat de hulpverleners, rechters, advocaten de ernst van dit niet in zien. Men denkt dan aan een vechtscheiding en waar twee vechten zijn twee schuld.
    Ik vraag me dan ook al sinds ruim een jaar af op welke manier er meer bekendheid kan komen bij professionals? Ook zou ik het wenselijk zien dat als een mens in een situatie zit zoals hier beschreven mensen zijn die het slachtoffer wegwijs kan maken.
    Persoonlijk heb ik ervaren dat je omgeving die eventueel al sinds jaren door de persoon met NPS geïndoctrineerd is wegkijkt en in het slechtste geval zich tegen je keert. Dan sta je daar alleen en omdat veel slachtoffers niet weten wat er gaande is kan het soms maanden als niet jaren duren voor je bijvoorbeeld deze site of het boek van Jan Storms vind. Je omgeving is dus blind. Echter het slachtoffer is vaak ook blind of op z’n minst slechtziend door dissociatie voor zijn eigen situatie
    Omdat deze vorm van mishandeling zo subtiel is het moeilijk te herkennen en dus erkenning te krijgen. Hier is werk aan de winkel, zo gister mijn wanhopige gedachten. Als ik vrij ben ga ik met mijn ervaring aan de slag. Mijn idee is om mensen die in zo een situatie zijn zo snel mogelijk uit de situatie te krijgen middels goede tips van wat ze beter niet kunnen en wel kunnen doen. Zodat er eindelijk ruimte is om te herstellen.
    Dit is dus mijn hulpvraag wie zou mij kunnen helpen om alle aspecten van deze mishandeling in het openbaar te krijgen? Zelf ben ik dus begonnen met de link naar mijn therapeute te sturen, het boek van Jan Storms aan haar te lenen en de paar mensen die ik wel nog vertrouw te informeren.
    Ik denk dan in de richting van een stichting die ook voorlezingen geeft op scholen en opleidingen van rechters, advocaten en hulpverleners, artikelen in kranten tijdschriften noem maar op.
    Iris, ik wil je hartelijk bedanken voor deze voortreffelijke site. Op Earth Matters is trouwens een lezing over psychopathie door Jan Storms te horen.

  15. Beste Diana,
    Jouw verhaal/oproep snap ik heel goed. Ook ik heb regelmatig deze -we moeten het van de daken schreeuwen- gedachten “mensen moeten het weten gevoel”. Je kent het wel zo’n “dames verenig ons en sla terug” vechtdrang.
    Zelf lees ik al een poos mee op deze site. Inmiddels een jaar gelden heb ik mij gemeld bij een kliniek voor daders, er volledig van overtuigd dat ik mensen ernstig schade toebracht. Ik zocht hulp om mensen tegen mij te beschermen. In mijn zoektocht wat ik had hoorde ik een keer de term narcisme. Direct dacht ik dat zal ik wel hebben, ik las immers zoveel van wat mij zovaak verweten was (dat ik egoistisch was, gestoord, dingen verdraaide etc etc). Het idee dat ik dit zou hebben bracht mij aan de rand van de afgrond. Deze site bracht mij mijn voorzichtige omslag: na het lezen van de site hoorde ik zo’n klein in mij stemmetjes zeggen “zeg meissie… zou het kunnen zijn dat de rollen zijn omgedraaid? Zou het kunnen zijn dat jij degeen bent die misbruikt wordt?”.
    De persoonlijkheidstest bij de therapie de uitslag: ik had een PTSS. Dit is inmiddels 6 maanden geleden. Echter tot de dag van vandaag verwacht ik dat men mij eens zal zeggen dat het toch anders is. Dat de zin “je was niets, je bent niet, je zal nooit wat worden” toch waarheid blijkt.
    Mijn therapeute heb ik er laatst naar deze site verwezen en aangegeven dat dit de site was van de omslag… ze staat er naar mijn tevredenheid voor open.
    Mijn begeleidster bij het steunpunt huiselijk geweld en anti stalking, waar ik nog niet zo lang loop, verwees mij er nota bene -3 dagen nadat ik mijn therapeute deze link had gegeven- er zelf naar.
    Ik heb er echter voor gekozen om mijn energie niet te richten op -anderen moet het weten, we moeten mensen waarschuwen- maar op eerst mijzelf terug vinden. Eerst wil ik weer weten wie ik ben, waar ik van hou, wat ik ook al weer leuk vinden om te doen, weer leren vertrouwen krijgen in mensen/mannen, weer kunnen stoppen met huilen, zonder argwaan mensen tegemoet treden, durven te vertrouwen als mensen zeggen dat de afspraak staat dat ik mij niet eerst hoef in te dekken, dat als ik nee zeg dat dat voldoende moet zijn, niet alleen weten maar ook voelen dat ik niet gek ben, dat mijn waarneming klopt, dat ik het waard ben, dat ik mij niet overal schuldig om hoef te voelen, dat ik niet overal verantwoordelijk voor ben, niet mij hoofd hoef te buigen als er iets fout gaat, ik hoop weer te gaan ontdekken welke fysieke gevoelens in mij welke emoties betekenen “ik herken ze niet meer”, ik wil weer leren hoe te reageren op mensen, want soms lijkt het wel alsof ik vergeten ben wat normale omgangsvormen zijn etc etc
    Pas als ik weer weet wie ik zelf ben, kan ik gaan kijken of ik iets voor anderen kan betekenen of niet. Ik heb een publieke functie mogelijk kan ik die dan inzetten. Maar voor nu eerst ikke ikke ikke eindelijke eens ikke, want ik heb al te veel aan andere weggegeven. Voor mij geldt: als ik nu met anderen bezig zou zijn, zou ik mijzelf proberen te helen via hun, maar ik moet eerst helen dankzij mijzelf.. dankzij het mooie wat heus wel in mij zit (daar ben ik van overtuigd en hoop snel weer bij dat deel te kunnen).
    Om een lang verhaal nog langer te maken: als ik jou was zou ik eerst gaan verwerken.
    Wat je ook kiest “veel succes en sterkte”.
    mvrgr E

    1. Verwerken E gaat eigenlijk pas echt goed als alles afgesloten is. Afsluiten kan alleen maar werkelijk goed als mensen zouden inzien, de maatschappij eigenlijk dat dit soort mensen bestaan en er slachtoffers bestaan. Waardoor het een en ander niet zo ellendig lang moet duren en de mishandeling ook al ben je jaren weg gewoon door kan gaan
      groet Diana

  16. Goedemorgen E,
    zo is het eerst zelf helen en dan kijken of ik iets betekenen kan voor anderen. Voorzichtig ben ik er immers al mee begonnen door deze site en het boek van Jan Storms aan mijn therapeute te geven, later zal ik de site en het boek ook aan mijn advocaat geven.
    Voor nu; afgelopen zaterdag is een vriendin van vroeger bij me geweest, we hadden zeker 15 jaar geen contact. Het was een geslaagde logeerpartij. Door het bezoek en door het inzicht hoe ik voor de relatie met mijn ex was kreeg ik weer enig inzicht in wie of beter hoe ik werkelijk ben. Ik voel me nu een stuk vrijer van het gif de besmetting door mijn ex en zijn handlangers. Ik voel me een stuk sterker en het lijkt alsof ik bevrijd ben van een akelige smet die aan me kleefde.
    Misschien is dit voor andere slachtoffers ook een hulp? Mensen opzoeken die je al langer kennen, van voor de situatie deze kunnen je ondersteunen met het zoeken naar je zelf.
    Groet Diana

  17. Beste Iris,
    Sinds kort ben ik door het lezen van verschillende artikelen, maar met name jouw artikelen en de reacties erop, tot de ontdekking gekomen dat na 35 jaar huwelijk ik inderdaad fysiek en mentaal mishandeld ben. Ik ben er letterlijk ziek van geworden en arbeidsongeschikt. Hij heeft de scheiding aangezegd, maar liet mij uiteindelijk alles opknappen. Het was allemaal zeer bizar.
    Ik zit nu al 5 jaar in een vechtscheiding en probeer hem niet meer te zien.Dat leidt alleen maar tot nachtmerries en andere ellende.
    Mijn 4 kinderen weten dit niet en ik wil ze ook niet het beeld van hun vader ontnemen.Ik heb ook geen idee wat hij mogelijk al dan niet zegt tegen de kinderen.
    Wel zijn twee zoons mij steeds meer onder druk aan het zetten dat ik toch echt met hem in een ruimte zal moeten kunnen zijn (verjaardagen van henzelf en mijn 5 kleinkinderen).
    In hoger beroep is nu mediation opgelegd wat ik achter de rug heb. De uitkomst is nog niet bekend. Het was een hel voor mij.
    Hoe ga ik hiermee om. Ik zou het artikel onder de neuzen van mijn kinderen willen schuiven, het van de daken willen schreeuwen.
    Steeds meer boosheid, maar ook verdriet. Hoe heb ik dit kunnen laten gebeuren.
    Er valt steeds meer op zijn plaats.
    Ik heb goede begeleiding van een psycholoog nu. Maar eigenlijk aan de late kant. Ik begin wat sterker te worden, maar dat wordt teniet gedaan wanneer ik hem zie.
    Ik zou het graag op een of andere manier aan hem duidelijk willen maken, maar dat zal waarschijnlijk weinig zin hebben.
    Hoe raak ik dit kwijt? Ik heb merkwaardig genoeg van deze man gehouden.
    Ik begrijp uit je diverse antwoorden dat het zinvol zal zijn om je boek te kopen.
    vr.gr. A.

    1. Hoi A.,
      Dit kwijt raken en uit de binding met je ex loskomen, is een heel proces. De basis is m.i. het juiste inzicht; deze pathologie echt volledig doorzien en zo buiten je kunnen zetten. Het had niets met jou te maken. Dat zet ook al de verwerking in gang. Het is tijdens dit proces heel belangrijk om wat jij voelt en denkt serieus te nemen. Dit heb je immers 35 jaar lang niet mogen doen. Je zegt dat je zoons je onder druk zetten om met hem in een ruimte te zijn. Wat wil jij? En tegelijkertijd zeg je dat je je kinderen niet het beeld van hun vader wilt ontnemen. Dit gaat weer niet om wat voor jou belangrijk is.
      Zie de loyaliteit weer bij jezelf te krijgen; vanuit de loyaliteit voor jezelf kun je herstellen en je eigen leven weer oppakken. En ik hoop inderdaad dat je mijn boek wil bestellen, want daarmee wordt het proces in gang gezet. Zie de reacties van verschillende lezers op deze website.
      Veel sterkte!
      Iris

  18. Hoi Diana,
    Ik las net ook je eerdere reactie op mijn eerste post. En ik heb ook het boek van Jan Storms. Nog niet uit, maar ook interessant. Ben het niet met alles eens overigens, maar is ook verhelderend.
    Ik vind het ook nog steeds erg ingewikkeld.
    Vooral dat er met hem echt weinig te bespreken valt. Het is hoe hij het ziet en alleen daar gaan we het over hebben. Als ik een gegeven situatie anders zie dan hij, dan hebben we het daar gewoon niet over (denkt hij). “Ik zie het anders, volgend onderwerp”. Als ik mijn standpunt dan verdedig, dan ben ik uiteindelijk degene, die altijd oeverloos discussieert en ben ik de lastpost. Hij wil zo graag een compromis sluiten….. Nee, hij baalt er gewoon van dat hij niet meteen zijn zin krijgt. Daarnaast heeft hij meer dan eens letterlijk gezegd: Ik sluit geen compromissen (algemene quote van hem). En met afspraken die ook de kinderen aangaan, kan ik je zeggen, dat is niet makkelijk. Want hij speelt altijd de ‘guilt-card’.
    Het is nu Kerstperiode en we zijn al een maand bezig met die planning. En lees: ik deed een voorstel, hij op de kast. Ik doe dan even niet meer mee en hij zwijgt in alle talen, totdat ik het onderwerp weer aansnijd en dan is het weer ingewikkeld.
    Ik leer steeds beter, om eerst helder te krijgen, wat ik nu wil. Zodat ik zelf bij mijn standpunt kan blijven. En geloof me, hij is net een blaffende hond. Als ik maar hard genoeg blaf, dan houdt ze vanzelf op, is zijn houding. Helaas voor hem, niet meer.
    Ik ben nu ook in de fase, dat ik niet meer zomaar opgeef. Het gaat fair of niet. En over een heleboel zaken ga ik al geen gevecht meer aan. De weggestopte belangrijke formulieren (door hem ondertekend!) van school in de tassen van de meiden (hoe weet ik, dat ik daar naar moet zoeken?), de uitnodigingen voor verjaardagen van vriendinnetjes, die vallen op de dagen dat ze bij mij zijn, maar die ik nooit zie…. etc. En dan uit zijn dak gaan, als ik hem zeg: wil je dit voortaan gewoon even melden?
    Ik heb een tijdje terug een amerikaanse website gespot (een soort blog van een moeder, die een N ex heeft met alle juridische stappen van dien) waarbij op een forum men steeds vraagt om een “narc decoder”. Zo verhelderend (en soms grappig, want laten we ook af en toe lachen) hoe die vertalingen dan worden. Ik doe dat tegenwoordig met zijn teksten ook.
    Dat helpt.
    Maar het blijft een terugkerend iets. Een soort chronische ziekte waar vooral ik last van heb. Die nog steeds manipulatief mij in de war kan brengen. Alsof ik echt degene ben, die zeurt om niets. Alleen raak ik steeds zekerder en weet ik dat dat niet zo is. Maar het blijft nu nog een gevecht. Ik hoop, dat dat ooit echt nog minder gaat worden.

Geef een reactie

Alleen de voornaam of een pseudoniem wordt bij plaatsing gebruikt. Het e-mailadres wordt niet getoond in de reacties.

Bij het plaatsen van een reactie ga je akkoord met de richtlijnen. Op basis hiervan worden de berichten ook gemodereerd. Het kan daardoor enige tijd duren voor je reactie zichtbaar is op de website. Stichting Het Verdwenen Zelf behoudt zich het recht voor om reacties aan te passen of niet te plaatsen.